Эканамічныя працэссы

Нягледзячы на значную ролю палітычных падзей у гісторыі беларускага народа, асноўныя напрамкі этнічных працэсаў вызначаліся з'явамі эканамічнага жыцця. Яно было абумоўлена працэсам накаплення эканамічных і сацыяльных перадумоў для паступовага пераходу да капіталістычнага спосабу вытворчасці. У XVIII ст. гэты працэс суправаджаўся перыядычным узмацненнем эканамічных сувязей у межах этнасацыяльных супольнасцей Беларусі і Літвы, якія ўваходзілі ў склад адной поліэтнічнай дзяржавы. Аднак, як і раней, агульнадзяржаўны эканамічяы рынак складаўся ў Рэчы Паспалітай у XVII— XVIII стст. з шэрагу больш або менш звязаных паміж сабой лакальных рынкаў.

Разбураная войнамі, эпідэміямі і феадальнымі міжусобіцамі, Беларусь паступова пачала аднаўлянь сваю гаспадарку. У другой палавіне XVIII ст. у феадальных памесцях яе заходняй і цэнтральнай частак узрастае вотчынная сельскагаспадарчая вытворчасць. Пашыраюцца яе сувязі са знешнім і ўнутраным рынкамі. Назіраецца рост вотчынных лясных лромыслаў, мануфактур, гандлю. Пашыраюцца і ўмацоўваюцца эканамічныя сувязі паміж рознымі тэрыторыямі краіны (што ў этнічным плане садаейнічала працягу працэсаў лакальнай кансалідацыі насельніцтва, а таксама інтэграцыі гэтых груп на аснове агульнасці эканамічнага і сацыяльнага жыцця). Бясконцая патрэба магнатаў і дзяржавы ў грашах ужо не магла задавальняцца чыста феадальнымі формамі вытворчасці. Таму ў Рэчы Паспалітай, у тым ліку і ка землях Беларусі, у XVIII ст. стала ўзнікаць мануфактурная вытворчасць, якая стваралася па заходнееўрапейскаму ўзору. I хоць гэты працэс толькі пачынаўся, у яго аснове ляжалі адзіныя для большасці еўрапейскіх краін эканамічныя з'явы, што мелі эпахальны характар і былі звязаны са складваннем непасрэдных перадумоў для зараджэння капіталістычнага спосабу вытворчасці. У адносінах да Заходняй Еўропы К. Маркс назваў час гэтых перадумоў перыядам першапачатковага накаплення капіталу [5].

Багатыя феадалы і каралеўская ўлада пачалі ў XVIII ст. засноўваць мануфактуры па вытворчасці сукна, палатна, шаўковых тканін, вырабаў са шкла, з камення, па апрацоўцы жалеза. Узнікае невядомая раней у сацыяльнай структуры феадальнага грамадства Беларусі праслойка наёмных рабочых, хаця асноўнай рабочай сілай на мануфактурах былі прыгонныя сяляне. Паступовы рост мануфактурнай вытворчасці і ўзмацненне таварна-грашовых адносін у значнай ступені тармазіліся прыгоннай сістэмай гаспадарання і кансерватыўным палітычным ладам Рэчы Паспалітай. Затрымлівалася аднаўленне і развіццё гарадоў і мястэчак Беларусі, якія доўгі час знаходзіліся ў заняпадзе. Аднак з ростам колькасці жыхароў у пасляваенныя часы эканоміка гарадоў пачала паступова аднаўляцца, што садзейнічала росту таварнай вытворчасці, пашырэнню ўнутранага і знешняга гандлю. У першай палавіне XVII ст. на тэрыторыі Беларусі было 42 гарады. Некаторыя з іх, напрыклад Полацк, Пінск, Магілёў, мелі больш чым па 10 тыс. жыхароў. У другой палавіне XVII—XVIII ст. на сучаснай беларускай тэрыторыі існаваў ужо 51 горад. Беларускія гарады былі буйнымі цэнтрамі рамяства, якое развівалася па шляху расшырэння вытворчасці, удасканальвання тэхнікі і далейшай спецыялізацыі. Напрыклад, у Магілёве ў XVII— XVIII стст. асабліва шырока было развіта рамяство кушняроў, а сярэбранікі, якія працавалі пры царскім двары ў Маскве, былі пераважна выхадцамі з Віцебска або Полацка. Галоўнай спецыялізацыяй рамеснікаў Слуцка на працягу другой палавіны XVII— XVIII ст. была выпрацоўка скур, а 78,8% рамеснікаў Капыля займаліся ткацтвам і вырабам адзення [6].

Рамесніцкая спецыялізацыя гарадоў, якія з'яўляліся цэнтрамі эканамічнага жыцця часта вялікіх рэгіёнаў, садзейнічала паглыбленню параённага раздзялення працы і расшырэнню эканамічных сувязей унутры беларускай народнасці. Развіццё гарадскога рамяства стварала ўмовы для вырабу тавараў на продаж з арыентацыяй пераважна на мясцовы рынак. Аднак эканамічныя межы лакальных рынкаў часта парушаліся ў інтарэсах гандлю. Так, магілёўскія купцы падтрымлівалі па- стаянныя гандлёвыя сувязі з Полацкам, Віцебскам, Гомелем, Мінскам, Слуцкам і іншымі гарадамі. У Брэсце вялі гандаль купцы са Слуцка і Мінска. У мястэчках таксама ў большасці выпадкаў раз або два ў тыдзень наладжваліся таргі, а насельніцтва займалася дробным гандлем і рамесніцтвам, прадукты якога ішлі на продаж.

Другие статьи

Круговорот воды в природе
Известно, что человеческий организм почти на 65% состоит из воды. Вода входит в состав тканей, без нее невозможно нормальное функционирование организма, осуществление процесса обмена, поддержание теплового баланса, удаление продуктов метаболизма и т.д. Потеря организмом большого колич ...