Фарміраванне этнічнай самасвядомасці

Адным з галоўных вынікаў аб'яднальных этнічных працэсаў і асноўным паказчыкам ступені кансалідаванасці народа выступае этнічная самасвядомасць - усведамленне людзьмі прыналежнасці да свайго народа, яго адметнасці. Яна ўзнікла найперш у асяроддзі прагрэсіўна настроеных слаёў гараджан, шляхты, духавенсгва і праявілася ў любві да роднага края, народа, культуры, у зацікаўленасці іх мінулым, сучасным і будучым, у клопаце аб уратаванні нацыянальных формаў духоўнай культуры перад пагрозай дэнацыяналізацыі. У XVI ст., да 1596 г., этнічная самасвядомасць арыентавалася пераважна на свецкія формы. Надзвычай яскрава патрыятызм выявіўся ў беларускіх летапісах, літаратуры, грамадскай думцы. Думка аб нацыянальнай годнасці, гонары за сваю радзіму, народ, культуру ўпершыню была абгрунтавана ў творах М.Гусоўскага, Ф.Скарыны, С.Буднага, В.Цяпінскага. Рэфармацыя садзейнічала абуджэнню нацыянальнай самасвядомасці, цікавасці да нацыянальнай мовы. У 70 - 80-я гг. многія яе дзеячы праявілі вялікі нацыянальна-патрыятычны энтузіязм.

Істотныя зрухі ў сацыяльна-палітычнай і культурна-рэлігійнай сітуацыі на Беларусі на рубяжы XVI - XVII стст. нарадзілі іншую форму нацыянальнай самасвядомасці, у якой дамінуючую ролю адыгрываў рэлігійны кампанент. Яе носьбітамі былі С.Зізаній, М.Сматрыцкі, А.Філіповіч і іншыя барацьбіты супраць ваяўнічага каталіцызму і ўніі, апантаныя ідэяй рзлігійнай свабоды для праваслаўных. Уніяцкія дзеячы баранілі таксама нацыянальна-культурныя каштоўнасці беларускага народа (мову, абраднасць, святы), імкнучыся спалучыць іх з заходнееўрапейскімі.

Адным з першапачатковых звенняў у іерархіі ўзроўняў этнічнай самасвядомасці з'яўляецца ўсведамленне сябе членамі сямейна-сваяцкіх супольнасцей і сялянскіх абшчын, якія служылі першаснымі ячэйкамі крышталізацыі і захавання этнічных якасцей. Дыферэнцыяцыя «мы — яны», якая на гэтай ступені ажыццяўлялася на аснове ўнутрысваяцкіх і ўнутрысямейных крытэрыяў, аб'ектыўна садзейнічала стабілізацыі кампанентаў этнічнай культуры. Развіццё сямейна-сваяцкай самасвядомасці цесна звязана з існаваннем вялікай сям'і, якая на працягу XVII—XVIII стст. паступова распадалася. Тым не менш сямейна-сваяцкая самасвядомасць была моцна развіта ў беларусаў, адным са сведчанняў чаго з'яўляецца наяўнасць устойлівых сямейна-сваяцкіх найменняў. Так, у вёсцы Драбаўшчызна Радзівіламонтаўскага маёнтка (сучасны Клецкі раён), згодна інвентару 1730 г., сялян з прозвішчам Кожак было пяць з 14, што ўладалі валокамі і з'яўляліся гаспадарамі пяці з 11 дымоў. У інвентары за 1742 г. сяляне з гэтым найменнем трымалі ўжо большасць (7 з 12) валочных надзелаў.

Другие статьи

Характеристика первобытной культуры
Отношение к первобытной культуре может быть различным. Еще в древности родилась традиция отождествлять первобытность с некультурностью. Афинский оратор и философ Сократ, живший в V-VI вв. до н.э., полагал, что само слово "эллин" является обозначением культуры, а не происхождени ...